Mệnh đế cha con vua Lê Thánh Tông qua giấc mộng

Mệnh đế cha con vua Lê Thánh Tông qua giấc mộng

LSVNO - Bao quanh các vị đế vương, huyền tích luôn hiển hiện, như trường hợp của cha con vua Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tông là những minh chứng điển hình.

 

 >>>Kỳ 4: Những điềm báo mệnh đế vương của vua Lê Thái Tổ

 

Chân dung vua Lê Thánh Tông.

Thời Lê sơ, đức Thánh Tông (1460 - 1497) được xem là ông vua sáng với công nghiệp trị nước thâu, gồm khắp các lĩnh vực, được chính tôi thần xưng tụng như lời bài tán của quan Thân Nhân Trung soạn, có đoạn viết:

“Đức vua Thánh Tông,

Nghiệp lớn thừa kế.

Lịch số về mình,

Thần dân thỏa chí.

Giữ báu nắm phù,

Phát lệnh chính vị”.

Giấc mộng sinh vua Lê Thánh Tông

Trong Việt sử yếu, thời trị vì của vua Lê Thánh Tông được ngợi ca là: “Bàn về nền quân chủ ở Việt Nam ta, được xưng tụng về văn trị và võ công cực thịnh không lúc nào bằng triều đại Hồng Đức”.

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, “Thiên tư tuyệt đẹp, thần sắc khác thường, vẻ người tuấn tú, nhân hậu, rạng rỡ” của vua, đúng quả là hiếm có. Cũng bởi thế mà việc hạ sinh ra vua được gắn cùng một huyền tích thiêng liêng cho ứng với bậc minh quân. Việc này sách sử cổ kim ghi lại, nhưng rõ ràng, chi tiết, phải xem trong sách Dã sử mới thỏa.

Mẹ vua Thánh Tông, theo Đại Việt thông sử cho biết chính là Quang Thục hoàng thái hậu, họ Ngô, huý là Dao, người xã Động Bàng (huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa). Ông nội bà là Ngô Kinh, là gia thần của Tuyên Tổ (tức Lê Khoáng, cha Lê Lợi), về sau được phong là Thái phó. Cha bà là Ngô Từ, là gia thần của vua Thái Tổ, có công trong việc cung cấp quân lương, được phong chức Thái bảo. Nhà bà bấy giờ ở Thăng Long, trong Dã sử cho hay, nằm ở phía Tây Nam của Quốc Tử Giám.

Chị gái của Ngô Thị Ngọc Dao tên là Xuân, vào hầu vua Thái Tông ở hậu cung, bà theo chị vào nội đình, nhà vua trông thấy gọi vào cho làm cung tần. Tháng 6 năm Canh Thân (1440), sách phong làm Tiệp dư, ở cung Khánh Phương.

Được ở gần vua, hầu trong cung cấm, bà Ngọc Dao thường hay “đi cầu tự, mơ thấy thượng đế ban cho một tiên đồng, thế rồi có thai” (Trích Đại Việt sử ký toàn thư). Lại nói về việc sinh vua, trong Dã sử viết, bà Ngọc Dao được “Thái Tôn yêu cho gần gũi, có thai, đúng hẹn sinh con trai, mặt rồng, trán cao, tướng mạo khác thường. Lớn lên thông minh đĩnh ngộ, ham học suốt các sách, lại có tài về văn thơ”.

Rồng thời Lê sơ.

Trước khi có thai, bà Ngọc Dao nhân chợp mắt, mơ thấy mình đến chỗ Thượng đế, Thượng đế sai một tiên đồng xuống làm con Thái hậu, làm vua nước Nam, cùng Ngọc Nữ kết tóc trăm năm, tiên đồng chần chừ mãi không chịu đi. Thượng đế giận, ném viên ngọc khuê (Đại Việt sử ký toàn thư và Đại Việt thông sử viết là cái hốt ngọc) ném vào trán chảy máu ra. Tiên đồng lạy tạ vâng mệnh, xin cho người theo giúp. Thượng đế liền chỉ một người trong đám các Tiên theo giúp. Tiên kia cúi đầu chối từ không đi, Thượng đế giận, đá vào vai.

Đến khi Ngọc Dao sinh ra Tư Thành (tức vua Thánh Tông), trên trán còn hằn rõ vết sẹo, giống như đã thấy trong mộng. Sử cũ cho biết, ngày sinh của Tư Thành là ngày 20, tháng 7 năm Nhâm Tuất (1442).

hường Thái hậu hay kể lại chuyện ấy cho Thánh Tông nghe, nên ngài có ý tự phụ. Khi Tư Thành lên làm vua, ngôi Chính cung Hoàng hậu chưa định, Thái hậu nhớ đến giấc mộng có Ngọc Nữ xuống làm vợ vua, nhưng vẫn chưa lựa chọn được Ngọc Nữ như trong mộng, trong lòng không vui.

Một hôm, trong cung mở cuộc thi sắc đẹp, các cô gái có tài nghệ vào cung vua trổ tài nhạc, họa. Thái hậu để ý có một cô gái dáng đẹp, theo phường hát vào cung múa hát, vẫn ngồi một bên gõ nhịp. Thấy xe vua Thánh Tông và Thái hậu đi tới, sắp lên ngự tọa. Bấy giờ cô mới gõ nhịp mà hát, tiếng du dương như điệu hát trên cung tiên. Thái hậu lấy làm lạ, hỏi ra thì biết là cháu họ của Tế Văn hầu Nguyễn Trãi. Coi cử chỉ nhàn nhã, mặt hoa da phấn như đã gặp trong mộng, Thái hậu liền truyền cho vào cung, phong làm Trường Lạc Hoàng hậu.

Xét trong Đại Việt thông sử thì Trường Lạc Hoàng hậu vợ vua Thánh Tông được nói tới trong Dã sử không thấy có quan hệ họ hàng với Nguyễn Trãi, bởi bà họ Nguyễn, huý là Huyên, người ở trang Gia Miêu ngoại, huyện Tống Sơn (huyện Hà Trung, Thanh Hóa nay), là con gái thứ hai của ông Nguyễn Đức Trung được tặng hàm Thái uý Trinh quốc công.

Lại trong Dã sử cho hay, vào khoa Đinh Mùi (1463) thi Cống sĩ. Đến ngày gọi tên người đỗ, Trạng nguyên Lương Thế Vinh ra mắt, vua Thánh Tông ngó thấy hai vai lệch không cân nhau nên lấy làm lạ, truyền cho vào yết kiến Thái hậu. Bà trông đúng như vị Tiên trong mộng năm xưa được sai xuống hầu tiên đồng nên cả mừng, trao cho chức Hàn lâm thị giảng, trở thành một trọng thần thời Hồng Đức. Trong Tam khôi bị lục, khi viết về Trạng nguyên Lương Thế Vinh, thuyết này cũng được ghi lại. Còn việc vị Trạng Lường Lương Thế Vinh trong thực tế góp nhiều công lao giúp rập cho vị vua sáng Thánh Tông, Việt sử diễn âm cũng ghi nhận:

"Trời lại sinh người hiền tài,

Trạng Lường hiền ngõ rập đời toan lo".

Lương Thế Vinh đỗ trạng nguyên.

Giấc mộng sinh vua Hiến Tông

Vua Hiến Tông (1498 - 1504), là con của vua Thánh Tông với chính Hoàng hậu Trường Lạc. Dù thời gian trị vì ngắn ngủi 6 năm, nhưng vua được đánh giá là: “lòng nhân ái và nết hiếu thảo của Ngài thì mọi người trong thiên hạ ai ai cũng đều nghe biết. Kịp đến khi lên ngôi Hoàng đế, hễ động làm một công việc gì, Ngài cũng noi theo thánh hiền cả, nghĩa là bất kỳ làm việc gì, Ngài cũng đều không vượt ra ngoài khuôn phép sẵn có của các vị Đế vương ngày trước” (Trích Ngự chế Việt sử tổng vịnh).

Có được những thiên tính ấy, một phần là nhờ sự dạy dỗ của người mẹ hiền: Hoàng hậu Trường Lạc. Nếu vua cha Thánh Tông được sinh ra từ giấc mộng như đã nói trước đó, thì vua Hiến Tông cũng được mẹ gặp mộng mà có. Việc ấy, Lịch triều hiến chương loại chí có viết:

“Trước kia Thánh Tông chưa có con, có sai cầu đảo ở núi Phật Tích, am Từ công được điềm tốt đá bay. Bấy giờ Trường Lạc ở cung riêng, chiêm bao thấy con rồng vàng bay vào chỗ ở, bèn sinh ra vua”.

Điềm tốt đá bay, tìm trong Đại Việt thông sử, phần viết về “Thánh Tông Nguyễn hoàng hậu” cho biết cặn kẽ hơn giấc chiêm bao của Trường Lạc Hoàng hậu và bản thân bà. Theo đó, bà Nguyễn Thị Huyên (tức Trường Lạc Hoàng hậu sau này) được tuyển vào cung tháng 7 năm Canh Thìn (1460), phong là Sung nghi, xếp thứ ba trong chín bậc cung tần, cho ở cung Vĩnh Ninh. Bà được vua yêu quý nhất trong số các cung nhân.

Lúc này vua Thánh Tông chưa sinh thái tử. Bà Quang Thục hoàng thái hậu Ngô Thị Ngọc Dao sai ông Đức Trung, bố của Sung nghi Nguyễn Thị Huyên cầu đảo ở am Từ Công núi Phật Tích. Sau đó, Sung nghi chiêm bao thấy đến trước thượng đế, xin thượng đế ban cho có con nối ngôi. Thượng đế phán rằng: “Cho Thiên Lộc xuống làm con họ Nguyễn”, rồi bế tới đưa cho. Nhân đó bà tỉnh dậy. Không bao lâu bà có mang.

Thái hậu Quang Thục lại sai ông Đức Trung cầu đảo ở am Từ Công. Khi vừa mới làm lễ thì có hòn đá rơi xuống trước mặt. Ông Đức Trung cho là lạ, nhặt lấy, rồi sai thợ tạc một pho tượng, bỏ hòn đá vào trong. Lại làm riêng một cái am để thờ, và giấu kín việc ấy. Đến kỳ mãn nguyệt khai hoa, Sung nghi Nguyễn Thị Huyên nằm mộng thấy rồng vàng từ trên trời hiện xuống, bay vào nơi bà ở. Trong chốc lát, bèn sinh hoàng tử, đó là vua Hiến Tông.

Việc ra đời kỳ lạ của vua Hiến Tông, Thiên Phúc tự bi ký của chùa Thiên Phúc, tức chùa Thầy, do Nguyễn Bá Bằng soạn, có nói rằng Trường Lạc hoàng thái hậu có điềm rồng vàng nhập vào sườn bên tả. Xét ra, cũng phát nguồn tương tự thuyết trên. Và việc cầu đảo nơi am Từ công, trong Việt điện u linh, bài “Sự tích Từ Đạo Hạnh Đại thánh”, cho biết bài sớ văn Thái uý Trinh quốc công dâng lên có nội dung rằng:

“Trẫm nghe Phật vốn từ bi, cũng là chỉ ư chí thiện, ra dạy thánh cho rộng thêm. Phúc khắp quần sinh, ơn thì bốn biển. Trẫm thọ mệnh Hoàng thiên giữ lấy nghiệp cả, chỉ lo gánh nặng không kham, sợ nỗi tai ương xảy đến. Vì vậy, một lòng run sợ chỉ lo cho nước thọ dân an. Nên chỉ thốn niệm kinh thành, cầu trời sức mạnh. Kính nghe chùa Tiên Tích sẵn có linh ứng người đều thấy nghe, đặc sai quan Võ vệ, trai thanh đến trước Phạm cung cầu xin thổ khảo, phỏng chẳng được như Thái Mậu nhà Thương sống hơn trăm tuổi, thời cũng được như vua Cao Tông nhà Thanh tám mươi chín năm, lại cầu cho Từ Vy thánh thọ vô cương, dân làng yên ổn làm ăn, thật nhờ ân tứ của Phật khôn xiết kể”.  

Dâng lễ và đọc văn xong, thoắt có điểm phi thạch; Thái Hậu trong lòng có cảm, kết thành thai nghén sinh ra Hiến Tông Hoàng Đế”. Ấy thế, mệnh đế của cha con vua Thánh Tông – Hiến Tông đều từ giấc mơ tiền định cả.

Trần Đình Ba